دانشمندان علوم رفتاری، عموما بر این موضوع توافق دارند كه چهره، مهمترین منبع اطلاعات در زمینه هیجانهاست و برای درك احساس گوینده باید حالتهای متغیر چهره او را به شكلی كه تهدیدكننده نباشد، مشاهده كرد. واقعیت این است كه زبان بدن كمتر دروغ میگوید. ممكن است فردی از آشنایی با فرد دیگری ابراز رضایت كند اما نحوه لبخند زدن، نوع دست دادن و حتی نگاهش این پیام را منتقل نكند. خشم، ناراحتی، غم و نگرانی جز در كلام، در چهره افراد هم نمود پیدا میكند. شاید بتوان گفت زبان بدن بازتاب احساسات افراد است و در این میان دهان، نحوه لبخند زدن و حتی جویدن لبها میتواند پیامهای متفاوتی را انتقال دهد. بنابراین بهتر است با زبان جسمانی دهان آشنا شوید تا احساسات فرد مقابل را بهتر درك كنید.
دهان با بسیاری از پیامهایی كه زبان بدن منتقل میكند در ارتباط است و نه تنها عملكردش هنگام صحبت كردن تعجبآور است بلكه از دید بسیاری از روانشناسان با تغذیه دوره نوزادی نیز در ارتباط است و در زندگی آینده با احساساتی مانند امنیت و عشق میتواند بروز و ظهور كند. دهان، بخش فوقالعاده انعطافپذیر صورت است و میتواند توسط انگشتان شخص لمس شود. میتوان گفت بخش رسانای بدن دهان است، زیرا علاوه بر حركاتی كه میتواند نشانه پیامی خاص در فرد مقابل باشد، بیان احساسات توسط این عضو به انتقال پیام واقعی كمك بسیاری میكند. در حقیقت دهان نقش اصلی را در حالات چهره بازی میكند.
دهان بخشی از چهره است كه هنگام حركت بیشتر دیده میشود بنابراین پتانسیل بسیار زیادی برای انتقال پیام دارد. برخلاف بینی و گوشها كه تنها به كمك دست میتوانند به چرخه زبان بدن متصل شوند، دهان میتواند كاملا مستقل عمل كند. بخش بزرگی از زبان صورت، لبخند است. بهعنوان قاعده كلی لبخند بهصورت متقارن و با ایجاد چین در اطراف چشم و دهان همراه است اما در لبخند ساختگی تنها دهان حركت دارد. حال بر انواع حركات دهان مروری میكنیم.
نشانه سركوب و شوك است. بیشتر این حركت بهصورت ناخودآگاه برای كنترل خود در اثر شوك و خجالت هنگام صحبت كردن ایجاد میشود. این واكنش میتواند در افراد جوانتر زمانی كه شاهد چیزی تكاندهنده هستند، اتفاق بیفتد. در حالت افراطی، افراد هنگام مواجهه با شرایط تكاندهنده هر دو دستشان را روی دهان میگذارند.
این حالت نشانه ناامیدی و سركوب است. ناخن جویدن نشانه خشونت درونی ناشی از ترس یا سركوب رفتارهای دیگر است. بعدها ممكن است جویدن ناخن به یك عادت آرامشدهنده تبدیل شود اما بهطور معمول در حالت سرخوردگی و ترس این حالت بروز میكند. استرس نیز موجب جویدن ناخن است و به نوعی تظاهرات بیرونی استرس است.
وقتی فردی لب پایین خود را جویده و سرش را تكان میدهد نشان از عصبانیت او دارد.
این نوع لبخند را میتوان ساختگی در نظر گرفت. این نوع لبخند، لبخندی است كه خیلی سریع ظاهر شده، بیشتر از یك لبخند طبیعی روی لب نگه داشته میشود و بهنظر میرسد تا چشمها گسترده نمیشود. این نوع لبخند به نوعی، رضایت اجباری و توافق ناشی از نارضایتی را نشان میدهد.
در این حالت دندانهای بالا نمایان شده و به شخصی كه با شما گفتوگو میكند، میفهماند كه مایل هستید بیشتر با او آشنا شوید.
این لبخند میخواهد در واقع احساسات را به نوعی پنهان كند. به این ترتیب در سراسر صورت یك خط مستقیم را میتوان مشاهده كرد كه در آن دندانها پنهان هستند. فردی كه اینگونه لبخند میزند، رازی دارد كه نمیخواهد دیگران آن را بفهمند شاید دوست ندارد آن را بیان كند و شاید اعتماد نمیكند.
لبخند اینچنینی مخلوطی از احساسات و سرزنش است. در این نوع لبخند هر قسمت از صورت احساسات متناقضی را نشان میدهد. بنابراین فرد مقابل به راحتی نمیتواند از احساس واقعی فرد لبخند زننده آگاهی پیدا كند.
این لبخند هم جعلی است. این مدل لبخند بیشتر حاصل تمرین برای داشتن چنین لبخندی است تا یك لبخند غریزی. در این حالت فك كمتر از حالت طبیعی میافتد؛ عملی كه لبخند ایجاد میكند.
نشاندهنده بازیگوشی و به قصد اذیت كردن است و بیشتر در مورد خانمها اتفاق میافتد. گوشه لب كج شده و به سمت پایین است. در این حالت لبخند همراه با چشمانی است كه به فرد مورد نظر نگاه میكند.
مانند مالیدن چشم كه نشانه گریه كردن است، جلو آوردن لب پایین هم یكی از نشانههای گریه است. به یاد داشته باشید مردم به دلایل واقعی گریه میكنند و ناراحت میشوند یا بهدنبال همدردی و درمان این كار را میكنند.
نشان ناآرامی و در عین حال همكاری است. خنده زوركی معمولا پیام عصبی بودن و استرس را انتقال میدهد و بهعنوان تلاشی برای بر طرف كردن تنش و تغییر جو است. خنده مصنوعی همچنین پیام همكاری و آرزوی همدردی را مخابره میكند.
گاز گرفتن لب نشانه تنش است. یكی از بارزترین پیامهای گاز گرفتن لب، استرس و تنش است كه میتواند نشانه تمركز بالا نیز باشد اما به احتمال زیاد نشان میدهد، فرد اضطراب دارد.
خنده نوعی حالت آرامش است و نوعی پاداش و رضایت همراه خود دارد. در تعریف زبان بدن، خنده علامت آرامش و راحتی است. خنده طبیعی میتواند به تمام قسمتهای بالای صورت گسترش پیدا كند. فیزیولوژی خنده بسیار مهم است، زیرا در حالت خنده اندورفین آزاد میشود و درد و استرس كاهش پیدا میكند. خنده قابل رویت است، زیرا وقتی فردی میخندد، نشان میدهد در مقابل فرد دیگر گارد ندارد.
این حالت نشان میدهد، فرد بهدنبال آرامش است. همانطوری كه تغذیه با شیر مادر این احساس را به نوزاد میدهد در بزرگسالی هم مكیدن انگشت ممكن است نوعی آرامش را برای فرد در بر داشته باشد.
این كار در رد و مخالفت با چیزی انجام میشود. در این حالت زبان در قسمت وسط دهان گسترده میشود مانند وقتی كه فرد یك چیز ترش میخورد. این حركت ممكن است بسیار ظریف بهنظر برسد و در حالت شدیدتر به چین و چروك بینی و جمع شدن چشمها هم بینجامد.
به جز مكیدن انگشت، جویدن خودكار و مداد هم آرامش درونی را برای فرد به همراه دارد.
این حالت نوعی تنش و سركوب را نشان میدهد. در این حالت فرد در حال تغییر احساسات درونی خود است و واكنش طبیعیاش بهدلیل ترس را سركوب كرده و مهار میكند.
جویدن لب داخلی هم پیام تنش و سركوب را منتقل میكند و مانند دندان قروچه به نوعی سركوب واكنش طبیعی فرد است. به جای این كار فرد میتواند چند نفس عمیق بكشد.